Hoe werkt een vaccin tegen het coronavirus?  

Het belangrijkste bestanddeel van een vaccin zijn antigenen die afkomstig zijn van het virus. Bij het coronavirus gaat het om het spike-eiwit. Die antigenen zijn lichaamsvreemde stoffen. Wanneer het lichaam erdoor aangevallen wordt, laat het zijn immuunsysteem reageren door specifieke antistoffen te produceren en bepaalde afweercellen te activeren (B-lymfocyten of geheugen-T-lymfocyten), zonder de ziekte te veroorzaken. 

Het immuunsysteem van een gevaccineerde persoon zal die antigenen onthouden. Als die persoon later opnieuw blootgesteld wordt aan het virus, herkent zijn immuunsysteem (dat eerder door de antigenen in het vaccin werd geactiveerd) het sneller. Dankzij de antistoffen wordt het virus geneutraliseerd voordat de ziekte zich ontwikkelt. De gevaccineerde persoon blijft beschermd tegen de ziekte voor een periode die – afhankelijk van het vaccin en het vaccinatieschema – varieert van enkele maanden tot enkele jaren, of zelfs voor het leven. Dat noemen we het “immunologisch geheugen”. 

Meer informatie (Engelstalig) kan je terugvinden op de website van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Hoe werken de verschillende types coronavaccins precies? 

mRNA-vaccins (Pfizer)  

Messenger-RNA (mRNA) is een stukje genetisch materiaal. Dat is eigenlijk het recept waarmee de cellen van ons lichaam het antigeen van het virus zelf kunnen aanmaken (zonder rechtstreeks in contact te komen met het virus), om vervolgens immuun te worden voor dat antigeen. Wanneer ons lichaam later in contact komt met het echte virus, zal het dat antigeen herkennen en het immuunsysteem activeren om ons te verdedigen tegen het virus. Het mRNA wordt binnen 24 à 48 uur uitgescheiden uit het lichaam en het antigeen dat met het mRNA werd aangemaakt, wordt afgebroken door de immuuncellen van ons lichaam. Geen enkel bestanddeel van het vaccin blijft dus achter in ons lichaam. Enkel de beschermende afweercellen die zich dankzij het vaccin hebben ontwikkeld, blijven achter. 

Subunit-eiwitvaccins (Bimervax) 

Dit vaccin bevat geen intacte of volledige virusdeeltjes, maar een of meer gezuiverde of semigezuiverde eiwitten waaruit de andere viruscomponenten verwijderd zijn. Het bevat kleine partikels die het spike-eiwit van het coronavirus nabootsen, waartegen het lichaam antistoffen aanmaakt. Dit is een traditionele techniek die vergelijkbaar is met die voor de vaccins tegen hepatitis B, kinkhoest, tetanus, pneumokokken, Japanse encefalitis, hondsdolheid en sommige griepvaccins. 

Welke vaccins zijn er beschikbaar? Wie kan zich laten vaccineren tegen het coronavirus en hoeveel moet je betalen voor vaccinatie tegen COVID-19? 

Iedereen die minstens vijf jaar oud is, in België gedomicilieerd is en een rijksregisternummer of BIS-nummer heeft, kan zich laten vaccineren. Voor personen die deze criteria mogelijk niet vervullen (daklozen, transmigranten, mensen zonder papieren, enz.) zijn specifieke oplossingen uitgewerkt met betrouwbare actoren die met die bevolkingsgroepen werken. Personen in een situatie van bestaansonzekerheid en mensen zonder vaste verblijfplaats kunnen zich ook laten vaccineren in de vaccinatiecentra. Personen zonder INSZ kunnen zich laten vaccineren bij een huisarts of in een medisch centrum. 

Momenteel bieden de vaccinatiepunten de Pfizer mRNA-vaccins aangepast voor de XBB.1.5-stam aan voor de primaire vaccinatie en de boosterdosis in het najaar. De Pfizer pediatrische vaccins aangepast voor de XBB.1.5-stam voor primaire vaccinatie of een boosterdosis zullen binnenkort verkrijgbaar bij een arts of ziekenhuis.

Het COVID-19-vaccin is gratis. Vaccinatie wordt sterk aanbevolen aan de doelgroepen, maar is niet verplicht. 

 

Wat zijn de bijwerkingen van de COVID-19-vaccins?  

Zoals elk vaccin kunnen de COVID-19-vaccins bij sommige mensen milde tot matige bijwerkingen veroorzaken. Dat is normaal, want het wijst erop dat het lichaam immuniteit ontwikkelt. Bijwerkingen van COVID-19-vaccins zijn met name koorts, vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, koude rillingen, diarree en pijn of roodheid op de injectieplaats. Sommige mensen zullen geen enkele bijwerking ondervinden. De meeste bijwerkingen verdwijnen binnen enkele dagen (bron: Wereldgezondheidsorganisatie). 

Wat als ik bijwerkingen heb? 

In geval van bijwerkingen: rust, drink veel (geen alcohol) en neem zo nodig medicatie tegen pijn en koorts. 

Als je ongerust bent omdat de bijwerkingen abnormaal lijken, als de pijn op de injectieplaats in je arm na 24 uur erger wordt, of als de bijwerkingen niet binnen enkele dagen verdwenen zijn, neem dan contact op met je arts voor advies. 

Ernstige of langdurige bijwerkingen van COVID-19-vaccins zijn mogelijk, maar zijn uiterst zeldzaam. Als je last hebt van ademhalingsproblemen, pijn op de borst, verwardheid, verlies van spraak of mobiliteit na je vaccinatie, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Vaccins worden voortdurend gecontroleerd zolang ze in gebruik zijn, zodat zeldzame bijwerkingen kunnen worden opgespoord en passende maatregelen kunnen worden genomen (bron: Wereldgezondheidsorganisatie). 

Als je na de vaccinatie bijwerkingen ondervindt die niet in de bijsluiter vermeld zijn, kan je dat melden aan het FAGG via www.eenbijwerkingmelden.be of via je huisarts of zorgverlener. 

De deskundigen van het FAGG verzamelen alle relevante gegevens die noodzakelijk zijn om de gemelde bijwerkingen te onderzoeken. Alle meldingen worden geregistreerd in de geneesmiddelenbewakingsdatabank van het Europees Geneesmiddelenbureau (EudraVigilance) en in de databank van de Wereldgezondheidsorganisatie (VigiBase), wat een meer globale analyse mogelijk maakt. Door op grote schaal gegevens te verzamelen, kunnen mogelijke signalen sneller worden ontdekt. 

Wat als ik me niet mag laten vaccineren? 

Een absolute contra-indicatie voor vaccinatie is zeer zeldzaam en heeft te maken met een allergie voor het vaccin of een van de bestanddelen ervan. Je neemt best contact op met je huisarts, die je zal doorverwijzen naar een allergoloog (arts gespecialiseerd in allergieën). Op basis van een check-up bepaalt de allergoloog of je je kan laten vaccineren met bepaalde voorzorgsmaatregelen, of dat je niet in aanmerking komt voor vaccinatie. 

Kan ik me gelijktijdig laten vaccineren tegen de griep en COVID-19? Kunnen de interacties tussen de verschillende vaccins voor problemen zorgen? 

Naar aanleiding van het advies van de Hoge Gezondheidsraad en op basis van de huidige wetenschappelijke kennis, wordt gesteld dat er geen minimuminterval moet worden nageleefd tussen het COVID-19-vaccin (of een boosterdosis ervan) en de toediening van eender welk niet-levend vaccin. Vanuit een wetenschappelijk standpunt kunnen beide vaccins dus op hetzelfde moment aan dezelfde persoon worden toegediend, het wordt zelfs aangeraden om dit te doen. 

Sedert oktober kunnen mensen zich laten vaccineren met het griepvaccin dat in de linkerarm worden toegediend.  Het COVID-19-vaccin zal in de andere arm worden toegediend. 

Ik ben zwanger of ik geef borstvoeding. Mag ik me laten vaccineren? 

Op basis van de wetenschappelijke gegevens en de meest recente aanbevelingen heeft de Hoge Gezondheidsraad besloten dat alle zwangere vrouwen idealiter moeten worden gevaccineerd. De reden hiervoor is dat ze een verhoogd risico lopen op een ernstige vorm van COVID-19 en vroeggeboorte. De mRNA-vaccins tegen COVID-19 (Pfizer-vaccin  Cominarty aangepast voor de XBB.1.5-stam) kunnen veilig aan zwangere vrouwen worden toegediend. De vaccinatie kan in het eerste, tweede of derde trimester worden aangeboden zonder gevolgen te hebben voor de ontwikkeling van het embryo of de foetus. Een COVID-19-besmetting, daarentegen, tast zowel de gezondheid van de moeder als de ontwikkeling van de foetus aan, aangezien zwangere vrouwen vatbaarder zijn voor luchtwegaandoeningen. 

Voor zwangere vrouwen met onderliggende aandoeningen, zoals een verhoogde BMI voor de zwangerschap, een hoge bloeddruk, diabetes, enz. wordt deze vaccinatie extra aanbevolen. 

De Hoge Gezondheidsraad volgt het voorbeeld van de Belgian Society for Reproductive Medecine door een volledige vaccinatie tegen COVID-19 aan te bevelen voorafgaand aan medisch begeleide voortplanting (MBV). Op die manier benadrukt de Hoge Gezondheidsraad dat MBV geen contra-indicatie vormt voor vaccinatie tegen COVID-19 (Avis 9622 – Vaccination contre la COVID-19 chez la femme enceinte | SPF Santé publique (belgium.be). 

Als je borstvoeding geeft, wordt het ten zeerste aanbevolen je tegen COVID-19 laten vaccineren. Geen enkel COVID-19-vaccin dat momenteel goedgekeurd is, werd ontwikkeld op basis van een levend virus. Dit betekent dat je geen risico loopt om COVID-19 via moedermelk aan je baby door te geven. Na je vaccinatie kunnen de antistoffen die in je moedermelk aanwezig zijn zelfs bijdragen tot de bescherming van je kind (bron: Wereldgezondheidsorganisatie). 

Waar kan ik meer informatie vinden?  

Hier zijn enkele nuttige websites als je meer informatie wilt: